Алматыда «Мedia Құрылтай» деген шарада Әйнел Әмірхан сөз сөйлепті. Сөйлегенде подкастиңнің мазмұнды таратуға арналған технология екенін анықтап тұрып айтыпты. 1
Айнель презентациясында подкастиңге қатысты «жанр тазалығы» деген сөз тіркесін қолданады. Мен оны оқып, зерттеп көрдім де, ойландым: подкаст жанр бола ала ма?
Әдетте «жанр» деген шығарманың құрылымына сай болады. Сонымен қатар кез келген жанр әрдайым өзгеріп отырады екен. Жалпы алғанда, мені жанрлардың әлі де толық нақтыланбағандығы таңғалдырды.
Сөйте келе мынадай сұрақ пайда болды: жанрлар әрдайым өзгеріп отыратынын ескере отырып, біз кез келген шығарманы оның тұтынушыға жету жолына байланысты жанрға бөле аламыз ба?
Стрим мен подкастиң
Мәселен, «стрим» деген ұғым бар. Ол туралы интернет былай дейді: «стрим – бұл провайдерден пайдаланушыға аудио және бейне деректердің онлайн түрде үздіксіз беріліп отыруы. Дәлірек айтқанда, «интернеттегі тікелей эфир». … «Стрим» сөзі ағылшын тілінен аударғанда «ағын» дегенді білдіреді.» 2
Қазіргі таңда әлеуметтік желілердің басым көпшілігінде әр қолданушы стрим жасай алады. Ал атауы «стрим» болуы үшін ол жерде не болып жатқаны маңызды емес, сол мазмұнның таралу жолы маңыздырақ, бұл – интернеттегі тікелей эфир. Стримдердің түрлері көп, бірақ олардың бәрін біріктіретіні – оның технологиялық жағы.
Ал енді подкастиңге келсек. Мазмұн «подкаст» деп аталуы үшін ол интернетте <enclosure> деген тегі бар RSS-арна арқылы таралуы керек. Осы жерде жаңағы стриммен ұқсастығы мен үшін айқын. Подкастиңді технология ретінде алатын болсақ, мазмұнның құрылымына қарағанда, оның тұтынушыға жету жолы маңызды. Кез келген нәрсені таратуға болады, бірақ таралу жолы белгілі болуы керек, ол – RSS-арна.
Осыған орай «стрим» және «подкастиң» ұғымдары интернетте таралу жолына байланысты бөлек жанр бола ала ма?
Жанр әлде санат
«Подкаст» және «стрим» терминдері аудио, бейнемазмұнды жеткізудің нақты әдістеріне қатысты екені рас болса да, олар дәстүрлі мағынада жанр емес. Өйткені жанр әдетте мазмұнның өзіне, оның құрылымына байланысты. Мазмұнның жанры оның жеткізілу жолына еш қатысы жоқ. Мысалы, комедиялық подкаст жеткізу әдісіне байланысты подкаст болады, ал жеткізілген мазмұн түріне байланысты оның жанры – комедия.
«Подкаст» пен «стримді» жеткізу әдісіне байланысты санат (category) ретінде қарастыруға болады. Шығарманың жанры оның тақырыбына, стиліне және форматына байланысты анықталса, жеткізу әдісі жай ғана мазмұнды тұтынушыға қалай таратып, қалай қабылдағанын білдіреді.
Санат – ұқсас сипаты немесе қасиеті бар, бірге жіктелуі мүмкін заттар тобы. Санаттың мақсаты күрделі ақпаратты жүйелеп, түсінуді; байланысты объектілер мен идеяларды тауып, оларды салыстыруды жеңілдету.
Бұл мағынада, «стрим» мен «подкастиң» – «теледидар», «радио» сияқты аудио немесе бейнемазмұнды жеткізу санаты. Жеткізілетін мазмұн комедия, драма, білім беру, жаңалықтар және т.б. сияқты әртүрлі жанрларға жатуы мүмкін, бірақ жеткізу әдісін санаты айқындайды.
Қорытынды
Подкастиң технология ретінде жанр бола алмайды, ал подкасттың жанры болуы мүмкін.
1 MediaКурылтай 2022 KZ, басталуы 07:39:09-да.